Logo Monumententoezicht Logo Erm 0toezichtsrapportage

Wet kwaliteitsborging

De Wet Kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) is samen met de Omgevingswet in werking per 1 januari 2024, voor een aantal soorten werken. De kern van de Wkb is:

'Vervang overheidscontrole op de naleving van het Bouwbesluit/Bbl door toezicht door bedrijven; zorg voor kwaliteitsborging bij die bedrijven en verhoog de aansprakelijkheid van bedrijven.'

Voor werk aan monumenten heeft de Wkb deels voorlopig nog geen consequenties. Wel zijn op het moment van inwerkingtreding van de Wkb vijf wijzigingen van het Burgerlijk Wetboek van kracht (dit betreft privaatrecht). Drie van die wijzigingen hebben ook gevolgen voor werk aan monumenten.

Wkb en monumenten
Voor monumenten zal de Wkb vooral later van toepassing zijn. Dit omdat monumenten niet vallen onder 'gevolgklasse 1'; de Wkb wordt als eerste toegepast op bepaalde nieuwbouw- en (later) verbouwprojecten. De bedoeling is wel om vanaf 2025 proefprojecten uit te voeren voor kwaliteitsborging bij monumenten. Wel kan monumentenzorg in beschermde stads- en dorpsgezichten te maken krijgen met nieuwbouw en (vanaf waarschijnlijk 1-1-2025) ook verbouw in gevolgklasse 1.
Het publiekrechtelijk deel van de Wkb – het stelsel van toetsing en toezicht – betreft eisen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl; onder de Omgevingswet de opvolger van het Bouwbesluit). Het toezicht op de naleving van het omgevingsplan en het monumententoezicht (inclusief correcte toepassing van artikel 2.8 Bbl) blijven taak, bevoegdheid en verantwoordelijkheid van het bevoegd gezag (gemeente).

Wijzigingen in detail
De Wkb wordt na drie jaar geëvalueerd. Daarna wordt besloten om wel of niet verder te gaan, en ook of bouwwerken in gevolgklassen 2 en 3 en monumenten worden ondergebracht in het stelsel van kwaliteitsborging (fase 2). Het staat dus nu nog niet vast of ook monumenten gaan vallen onder het stelsel van kwaliteitsborging. Mócht dat het geval zijn, dan waarschijnlijk pas vanaf circa 2029. Op grond van de nu beschikbare gegevens kan wel worden geschetst wat er dan zou veranderen. In de aanloop naar proefprojecten bij monumenten zullen die mogelijke veranderingen op deze website nader worden beschreven.

Verbouw valt voorlopig nog niet onder kwaliteitsborging
In oktober 2023 zegde de minister aan de Eerste Kamer toe dat verbouw in gevolgklasse 1 pas onder het stelsel van kwaliteitsborging wordt gebracht nadat een eerste onafhankelijke monitoringsrapportage in juni 2024 met de Eerste Kamer is besproken. De vroegst mogelijke datum waarop ook voor verbouw de Wkb gaat gelden is vanwege voorbereidingstijd 1 januari 2025.

Nieuwbouw in beschermd gezicht
Bij een nieuwproject (gevolgklasse 1) in een beschermd stads- of dorpsgezicht is per 1 januari 2024 voor het eerst sprake van een bouwwerk waarbij ook monumentenzorg (in voorbereiding en uitvoering) te maken krijgt met het stelsel van kwaliteitsborging. Van belang is dat de kwaliteitsborger alleen controleert of het bouwwerk voldoet aan de Bbl-regels. Wordt bijvoorbeeld vanwege het beschermde gezicht overeengekomen dat de dakbedekking wordt uitgevoerd met leien in een bepaalde kleurstelling, dan moet de gemeente erop toezien dat deze voorwaarde wordt nageleefd in de vergunning voor de omgevingsplanactiviteit (OPA). Goede communicatie hierover tussen gemeente, kwaliteitsborger en zijn opdrachtgever kan helpen om missers te voorkomen.

Ingebruiknamebesluit
Een van de cruciale onderdelen van de Wkb is de verklaring die de kwaliteitsborger afgeeft (overigens dus nog niet van toepassing op werk aan monumenten): dat het bouwwerk voldoet aan de regels in hoofdstuk 4 en 5 van het Bbl. Als die verklaring ontbreekt – omdat de kwaliteitsborger onacceptabele afwijkingen heeft geconstateerd – dan mag het bouwwerk niet in gebruik worden genomen. Maar het kan gebeuren dat het bevoegd gezag herstel van de geconstateerde afwijkingen niet proportioneel vindt. De Eerste Kamer heeft de minister ervan overtuigd dat dit rechtsonzekerheid kan betekenen voor zowel opdrachtgever als gebruiker. Om dat te voorkomen kan de gemeente een ‘ingebruiknamebesluit’ nemen. Naar verwachting is dat wettelijk nog niet geregeld per 1 januari 2024, maar wel zo spoedig mogelijk daarna via een amvb-wijziging.

Privaatrechtelijke gevolgen Wkb (Burgerlijk Wetboek)
Vanaf het moment van inwerkingtreding van de Wkb (1 januari 2024) zijn ook wijzigingen van het Burgerlijk Wetboek van kracht. Deze gelden in principe voor alle bouwwerken die volgens een aannemingsovereenkomst tot stand komen, ongeacht gevolgklasse en ongeacht of er een vergunning voor nodig is of niet. Uit de wetteksten blijkt echter dat een deel van deze aanpassingen alleen gelden voor contracten voor nieuwbouw. En ook dat in bepaalde situaties in contracten kan worden afgeweken als het niet gaat om particuliere opdrachtgevers. Zie voor meer informatie Wet kwaliteitsborging voor het bouwen - Stichting ERM.

______________________________________________________________________________________________________________

Meer informatie