Verordeningen

De regeling in de Erfgoedwet geldt alleen voor rijksmonumenten. Provincies en gemeenten kunnen erfgoedverordeningen vaststellen (zie artikelen 3.16 en 3.17, Erfgoedwet). In zo’n verordening kunnen zij zaken regelen over onder meer de aanwijzing van monumenten, schadevergoedingen, vergunningplicht, instelling van erfgoedcommissies, gemeentelijke stads- en dorpsgezichten en het toezicht. De colleges moeten een register bijhouden van de aangewezen monumenten.

Gemeentelijke verordeningen
De gemeenten stellen zelf de eisen aan het onderhoud van gemeentelijke monumenten. Vaak volgen zij de model-verordening van de VNG. In de modelverordening van de VNG is een verbod opgenomen een gemeentelijk monument zonder omgevingsvergunning te slopen, te verstoren, te verplaatsen of in enig opzicht te wijzigen. Herstellen, gebruiken of laten gebruiken op een wijze waardoor het wordt ontsierd of in gevaar gebracht kan ook niet zonder omgevingsvergunning.

Provinciale verordeningen
Alleen Noord-Holland en Drenthe maken gebruik van de mogelijkheid om provinciale monumenten aan te wijzen. De provinciale verordeningen in Noord-Holland en Drenthe hebben een vergelijkbare opzet als de gemeentelijke verordeningen.