Juridische toets
Het geheel of een aanzienlijk deel vervangen van een pannendak is vergunningsplichtig
Toelichting
Als richtlijn kan worden aangehouden dat vervangen tot 25% van de pannen van het totale dak tot een maximum van 25 m², vergunningsvrij is.
Ook vergunningsvrije werkzaamheden moeten voldoen aan de onder Restauratietechnische toets geformuleerde minimale kwaliteitscriteria. Tegen excessen kan worden opgetreden op basis van het algemene beschermingsartikel (artikel 11, lid 1 Mw).
Actie bij ontbreken van vereiste vergunning:
Het volledig afnemen van een dakvlak, ook met als doel de pannen opnieuw aan te brengen, is vergunningsplichtig
Toelichting
Bij het afnemen is de kans op verlies en beschadiging van pannen aanwezig. Verder moet gekeken worden hoe het dak aansluit op bijvoorbeeld gevels en hoe de nokvorsten, hoek- en kilkepers worden gevormd.
Actie bij ontbreken van vereiste vergunning:
Het wijzigen van de aansluitingen van het dak is vergunningsplichtig
Toelichting
Het aanbrengen van bijvoorbeeld een verholen goot in plaats van een loodaansluiting op de gevel of dakkapel is een verandering die het aanzicht ongewenst kan wijzigen.
Actie bij ontbreken van vereiste vergunning:
Restauratietechnische toets
Bij vervanging moet er eenzelfde type en kleur pan en vorsten op het dak als bestaand
Toelichting
Met een afwijkende pan wijzigt het beeld en het karakter van het dak. Het wijzigen kan een aantasting vormen van de monumentale waarden. Bij het volledig vervangen van het pannendak is het aan te bevelen een aantal oorspronkelijke onderdelen op het werk te bewaren om een vergelijk te hebben met de nieuwe onderdelen.
Actie bij afwijking
Actie:
Stillegging. Legalisatie onderzoek
Actie:
Verlangen dat er een pan die aansluit bij de bestaande pannen wordt toegepast. Deze laten bemonsteren. Indien hier geen gehoor aan wordt gegeven: stillegging. Legalisatie onderzoek.
De nok en hoekkeper moeten op eenzelfde wijze als bestaand worden afgedekt
Toelichting
Met een wijziging van de afdekking van een keper, bijvoorbeeld vorstpannen in plaats van lood, wijzigt het beeld en het karakter van het dak. Het wijzigen kan een aantasting vormen van de monumentale waarden.
Actie bij afwijking
Actie:
Stillegging. Legalisatie onderzoek
Actie:
De afdekking laten verwijderen en een afdekking als bestaand laten aanbrengen. Indien hier geen gehoor aan wordt gegeven: stillegging. Legalisatie onderzoek
Voor het aansmeren van oud Hollandse pannen, de nok- en hoekkepervorsten mag alleen (gewapende)kalkspecie worden toegepast. Het gebruik van cement of flexibele kante en klare dakmortels zijn niet toegestaan
Toelichting
De hechting van cement aan de pannen is te sterk. In tegenstelling tot bij kalkspecie kunnen de met cement aangesmeerde pannen niet meer worden afgenomen en hergebruikt. Traditioneel werden de specie van vorsten versterkt met varkens of koeienhaar. Tegenwoordig gebeurt dit met alkalibestendige vezeltjes (12 mm). Voor de mortel zou de volgende samenstelling (in volumedelen) kunnen worden gehanteerd: 1,25 hydraulische kalk NHL 3,5 en 2,5 zand of 1,00 steenkalk - 0,25 hoogovencement - 2,5 zand.
Kant en klare dakmortels hebben een totaal andere uitstraling en zijn ontsierend.
Actie bij afwijking
Actie:
Stillegging. Legalisatie onderzoek
Actie:
De flexibele dakmortel laten verwijderen en een traditionele kalkmortel verlangen. Indien hier geen gehoor aan wordt gegeven: stillegging. Legalisatie onderzoek
Actie:
Stillegging. Legalisatie onderzoek
Bij het aansmeren van de pannen of vorsten met kalkspecie moet uitdroging van de mortel worden voorkomen door regelmatig bevochtigen en/of af te dekken
Toelichting
Wanneer water aan de verse mortel wordt ontrokken hard deze niet goed uit (verbranden) en is de hechting slecht.
Actie bij afwijking
Het verse werk laten bevochtigen. Bij zonnige en/of winderige dagen laten afdekken. Indien hier geen gehoor aan wordt gegeven: stillegging. Legalisatie onderzoek
Het is niet toegestaan kalkspecie aan te brengen in een periode waarin vorst kan optreden
Toelichting
Het risico bestaat dat het water in de kalkmortel bevries waardoor de aansmering kapot wordt gedrukt.
Actie bij afwijking
Werkzaamheden laten onderbreken en laten uitstellen tot een periode met minimaal 3 weken geen kans op vorst. Indien hier geen gehoor aan wordt gegeven: stillegging.
Aanwijzing
Bij het afnemen van de pannen dienen deze gesorteerd te worden en de bruikbare exemplaren, te worden hergebruikt. De voorkeur gaat uit na een tweede hands oude pan in plaats van een nieuwe industrieel vervaardigde pan. Het verdient de aanbeveling zowel de bestaande pannen als de nieuwe pannen bij elkaar te leggen. Bij veel materiaalverlies is het raadzaam met de overgebleven goede pannen één dakvlak te dekken. Verder is het aanbevelenswaardig onder oud-hollandse pannen een dampdoorlatende folie aan te brengen. Een folie met μd-waarden < 0.2 met klasse W1 is damp open.
Het is sterk aan te bevelen panhaken toe te passen geschikt voor het betreffende type pannen die vervaardigd zijn van roestvaststaal. Gegalvaniseerde panhaken zijn af te raden. Voor bijna alle soorten dakpannen zijn panhaken beschikbaar. Bij oude stempelperspannen kan de zijsluiting zodanig afwijken zodat geen goede panhaak beschikbaar is. Dan kan een zogenaamde ‘allepanshaak’ worden toegepast. Voor de Hollandse pannen zijn zowel haken als klemmen beschikbaar.
Voor meer informatie zie de Uitvoeringsrichtlijn Historisch pannendak URL 4014